คำสมาส

ความหมายของคำสมาส

                คำสมาส  คือ การสร้างคำขึ้นใหม่โดยการนำคำมูลบาลีหรือสันสกฤตตั้งแต่สองคำขึ้นไปซึ่งมี ความหมายต่างกันมาเรียงต่อกันแล้วเกิดคำใหม่และมีความหมายใหม่  เวลาอ่านก็อ่านเพิ่มพยางค์สุดท้ายของคำแรกและแปลจากหลังไปหน้า เช่น

 

                ประวัติ(ส) + ศาสตร์(ส.)   =  ประวัติศาสตร์ (ประ -หวัด - ติ - สาด)  แปลว่า วิชาว่าด้วยเรื่องเก่าแก่

​

วิธีสังเกตคำสมาส

       ๑.  คำที่นำมาสมาสกันต้องเป็นคำบาลีหรือสันสกฤตเท่านั้น   เช่น

                                        มูล ( บ. )    +   นิธิ ( บ. )      =       มูลนิธิ

                                        วรรษ ( ส. ) +   ฤดู ( ส. )                     =       วรรษฤดู

                                        หัตถ ( บ. )  +   ศึกษา ( ส. ) =       หัตถศึกษา

                                         วิทย  (ส.)    +   ฐานะ  (บ.) =        วิทยฐานะ          

       ๒   การแปลความหมายแปลจากข้างหลังมาข้างหน้า  เช่น

                                        อุทก (น้ำ)   +   ภัย (อันตราย)            =   อุทกภัย (ภัยอันตรายจากทางน้ำ)

                                        รัตติ (กลางคืน) + กาล (เวลา)            =    รัตติกาล (เวลากลางคืน)

      ๓. การอ่านออกเสียงต้องอ่านออกเสียงต่อเนื่องหรืออ่านออกเสียงเพิ่มพยางค์สุดท้าย    ของคำหน้า เช่น

                                        พฤติ + กรรม      =     พฤติกรรม (พฺรึด - ติ - กำ)

                                        กาย  + ภาพ        =     กายภาพ (กาย - ยะ - พาบ)

      ๔.  ถ้าพยางค์ท้ายของคำหน้ามีวิสรรชนีย์ หรือ ทัณฑฆาต  เมื่อเข้าสมาสแล้วต้องตัดวิสรรชนีย์ หรือทัณฑฆาตออก  เช่น

                                        ธุระ  +  กิจ          =   ธุรกิจ

                                         มนุษย์ + ธรรม    =    มนุษยธรรม

      ๕.  คำราชาศัพท์ที่มีคำว่า”พระ”นำหน้าคำมูลบาลีหรือสันสกฤต จัดว่าเป็นคำสมาส  เช่น

                                                พระ  +  พักตร์ (ส.)   =    พระพักตร์

                                                พระ  +  บิดา (บ.)      =    พระบิดา

      ๖.   คำบาลีหรือสันสกฤตที่มีคำว่า  “ ศาสตร์ กรรม ภาพ ภัย ศิลป์ ศึกษา สถาน ธรรม กร วิทยา”  ต่อท้ายถือว่าเป็นคำสมาส   เช่น

        จิตศาสตร์ โจรกรรม ภราดรภาพ อัคคีภัย นาฏศิลป์ อาชีวศึกษา เทวสถาน นิติกร  วัฒนธรรม จิตวิทยา

 

ข้อสังเกต

                ๑    มีคำสมาสบางคำไม่อ่านออกเสียงพยางค์สุดท้ายของคำหน้าแต่อ่านตามความหมายเช่น                                                                   ชลบุรี  (ชน - บุ - รี)                    

                             สุพรรณบุรี  (สุ - พัน - บุ -รี)

                             สมุทรปราการ (สะ - หฺมุด - ปฺรา - กาน)  ฯลฯ

                ๒.   มีคำสมาสบางคำที่เป็นคำหลักทั้งสองคำ จะแปลจากหน้าไปหลังหรือจากหลังไปหน้าก็ได้  แต่เวลาอ่านจะต้องอ่านออกเสียงต่อเนื่องกัน เช่น

                              บุตร  +  ภรรยา         =   บุตรภรรยา (บุด - ตฺระ - พัน - ระ - ยา)

                              สมณ  +  พราหมณ์   =   สมณพราหมณ์ (สะ - มะ - นะ - พฺราม)

         ยกเว้น         ประธานสภา   ผลบุญ  ประวัติบุคคล  ประวัติชีวิต  ราชวัง  ผลไม้  พระสาง  พระเขนย

 

 วิธีอ่านคำสมาส

                ๑.  ถ้าพยางค์สุดท้ายของคำหน้าเป็นเสียง “อะ” ให้ออกเสียง “อะ” กึ่งเสียง เช่น

                                                โบราณ + คดี         =     โบราณคดี (โบ - ราน - นะ - คะ- ดี)

                                                สัตว  +  แพทย์      =     สัตวแพทย์ (สัด - ตะ -วะ - แพด)

                                                คุณ  +  วุฒิ             =     คุณวุฒิ  (คุน – นะ – วุด – ทิ)

                ๒.  ถ้าพยางค์สุดท้ายของคำหน้าเป็นเสียง “อิ” ให้ออกเสียง “อิ” เช่น

                                             ภูมิ  +  ภาค            =      ภูมิภาค (พู - มิ - พาก)   

                                             เกียรติ  + คุณ         =      เกียรติคุณ  (เกียด – ติ – คุน)

                                             อุบัติ  +  เหตุ          =     อุบัติเหตุ  (อุ – บัด – ติ – เหด)

                     ยกเว้น           ชาติ +  นิยม             =      ชาตินิยม (ชาด - นิ - ยม)

                ๓.  ถ้าพยางค์สุดท้ายของคำหน้าเป็นเสียง “อุ” ให้อ่านออกเสียง “อุ”  เช่น

                                    เกตุ  +  มาลา         =      เกตุมาลา (เกด - ตุ - มา -ลา)

                                    ธาตุ  +  สถูป         =      ธาตุสถูป (ทาด - ตุ - สะ -ถูบ)

               ๔.  ถ้าพยางค์สุดท้ายของตัวหน้าเป็นตัวควบกล้ำ  ให้อ่านออกเสียงควบกล้ำด้วย  เช่น

                                    เกษตร + กรรม     =      เกษตรกรรม (กะ - เสด - ตฺระ - กำ)

                                    มิตร    + ภาพ        =      มิตรภาพ (มิด - ตฺระ - พาบ)

               ๕.  คำว่า “บรม  ราช” เป็นคำสมาสต้องอ่านออกเสียง “-มะ- , -ชะ-”  เช่น

                                     พระราชกรณียกิจ                อ่านว่า    พฺระ - ราด - ชะ - กะ - ระ - นี - ยะ - กิด

                                     พระบรมราชูปถัมภ์             อ่านว่า    พฺระ - บอ - รม - มะ - รา - ชู - ปะ - ถำ

 

​